អ៊ីរ៉ង់កំពុងពិចារណាបិទច្រកសមុទ្រហូមុស (Hormuz) បន្ទាប់ពីសភាបានផ្តល់ភ្លើងខៀវ និងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខកំពូលកំពុងរង់ចាំការសម្រេចចិត្តចុងក្រោយ។ ច្រកសមុទ្រនេះ គឺជាផ្លូវឆ្លងកាត់ប្រេង និងឧស្ម័ន ប្រហែល 20% នៃលំហូរប្រេង និងឧស្ម័នរបស់ពិភពលោក។ ទោះបីជាវាមិនទាន់ត្រូវបានបញ្ចប់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែស្ថានការណ៍បានធ្វើឱ្យមានសម្ពាធ​លើសន្តិសុខថាមពលពិភពលោក។

លោក អេស្មែល កូសារី (Esmail Kosari) សមាជិកសភា និងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការការពារជាតិ និងសន្តិសុខរបស់អ៊ីរ៉ង់ បាននិយាយថា បញ្ហានេះកំពុងស្ថិតក្រោមការពិចារណា ខណៈដែលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអ៊ីរ៉ង់ លោក Seyed Abbas Aragchi បាននិយាយត្រឹមតែ «អ៊ីរ៉ង់មានជម្រើសច្រើន»។

ការពិនិត្យឡើងវិញនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិកបានវាយប្រហារលើគោលដៅយោធាអ៊ីរ៉ង់ជាច្រើន និងបន្តការវាយប្រហារសងសឹករវាងអ៊ីស្រាអែល និងអ៊ីរ៉ង់។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការិយាល័យប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្មដែនសមុទ្ររបស់ចក្រភពអង់គ្លេស (UKMTO) និងក្រុមហ៊ុនសន្តិសុខដែនសមុទ្រ Ambrey បានបញ្ជាក់ថា ច្រកសមុទ្រ Hormuz នៅតែបើកចំហ ហើយមិនមានរបាយការណ៍ពីផលប៉ះពាល់ដល់ការដឹកជញ្ជូនឡើយ។ ចរាចរណ៍តាមសមុទ្របានដំណើរការជាធម្មតា ជាមធ្យមមានកប៉ាល់កុងតឺន័រប្រហែល 114 គ្រឿងឆ្លងកាត់ប្រទេសក្នុងមួយថ្ងៃ បើទោះបីជាមានភាពតានតឹង «ខ្ពស់» នៅក្នុងតំបន់ និងការជ្រៀតជ្រែក GPS កម្រិតខ្ពស់ជាបន្តបន្ទាប់ដែលត្រូវបានរាយការណ៍នៅក្នុងឈូងសមុទ្រពែក្ស និងច្រកសមុទ្រ Hormuz ក៏ដោយ។

ស្គាល់ «ច្រកសមុទ្រHormuz»

ច្រកសមុទ្រ Hormuz គឺជាផ្លូវដឹកជញ្ជូនដ៏សំខាន់បំផុត ដែលមានទីតាំងនៅចន្លោះប្រទេសអូម៉ង់ និងអ៊ីរ៉ង់ ដោយភ្ជាប់ឈូងសមុទ្រពែក្សជាមួយឈូងសមុទ្រអូម៉ង់ និងសមុទ្រអារ៉ាប់ក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា។ ច្រកសមុទ្រមានបណ្តោយត្រឹមតែ 33 គីឡូម៉ែត្រ តូចចង្អៀតបំផុតរបស់វា ហើយផ្លូវដឹកជញ្ជូនសម្រាប់ច្រកចេញចូលមានទទឹងត្រឹមតែ 3 គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។

ភាពចង្អៀតនេះធ្វើឱ្យវាងាយស្រួលក្នុងការរារាំង ឬវាយប្រហារនាវាដែលឆ្លងកាត់។ ទោះបីជាមានការជជែកវែកញែកអំពីស្ថានភាពផ្លូវច្បាប់របស់ខ្លួនក៏ដោយ ច្រកសមុទ្រ Hormuz ជាចម្បងនៅក្នុងដែនទឹកនៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ និងអូម៉ង់ ដែលរដ្ឋឆ្នេរសមុទ្រមានអធិបតេយ្យភាព។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋផ្សេងទៀតមានសិទ្ធិឆ្លងកាត់(Transit passage)យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្រោមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS)។

ចំណុចប្រទាក់ដឹកជញ្ជូនប្រេងដ៏សំខាន់បំផុតរបស់ពិភពលោក

ច្រក​សមុទ្រ Hormuz ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា​ជា «ចំណុច​ច្រក​ចេញ​ចូល​ប្រេង​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​របស់​ពិភពលោក»។ នៅឆ្នាំ 2023 បរិមាណប្រេងជាមធ្យមដែលហូរកាត់ច្រកសមុទ្រគឺ 20.9 លានបារ៉ែលក្នុងមួយថ្ងៃ ស្មើនឹងប្រហែល 20 ភាគរយនៃការប្រើប្រាស់ប្រេងពិភពលោក និងច្រើនជាងមួយភាគបួននៃពាណិជ្ជកម្មប្រេងសមុទ្រពិភពលោក។

ក្រៅពីប្រេងឆៅ និងផលិតផលប្រេង ច្រកសមុទ្រ Hormuz ក៏ជាផ្លូវសំខាន់សម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនឧស្ម័នធម្មជាតិរាវ (LNG) ជាពិសេសការនាំចេញ LNG សរុបរបស់ប្រទេសកាតា ដែលនឹងមានចំនួនប្រហែលមួយភាគប្រាំនៃពាណិជ្ជកម្ម LNG សកលនៅឆ្នាំ 2023។ នាវាប្រហែល 3,000 គ្រឿង ប្រើផ្លូវនេះរៀងរាល់ខែដើម្បីចូល និងចេញពីឈូងសមុទ្រពែក្ស។ មិនមានផ្លូវសមុទ្រផ្សេងទៀតដែលអាចដឹកជញ្ជូនទំនិញចេញពីឈូងសមុទ្រពែរ្ស ក្រៅពីច្រកសមុទ្រ Hormuz នេះទេ។

ការឆក់ថាមពលសកលនៅពេលដែលHormuz ត្រូវបានបិទ

ការបិទច្រកសមុទ្រ Hormuz នឹងជះឥទ្ធិពលភ្លាមៗ និងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើតម្លៃប្រេងពិភពលោក បង្កភាពចលាចលសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងសំខាន់ ដែលអាចធ្វើឱ្យតម្លៃប្រេងឆៅប្រេនដ៍ លើសពី 100 ដុល្លារ/បារ៉ែល ឬរហូតដល់ 110 ដុល្លារ ដែលនាំឱ្យអតិផរណាពិភពលោក និងសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកធ្លាក់ចុះ ឬការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ច និងការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃថ្លៃដឹកជញ្ជូន និងធានារ៉ាប់រង។

អ៊ីរ៉ង់អាចបិទ Hormuz តាមមធ្យោបាយមួយចំនួន រួមទាំងការដាក់គ្រាប់មីនក្នុងសមុទ្រ វាយប្រហារនាវាឆ្លងកាត់ដោយកាំជ្រួច និងគ្រាប់បែក ស្ទាក់នាវា ឬបើកការវាយប្រហារតាមអ៊ីនធឺណិតលើនាវា។ អ៊ីរ៉ង់បាននិងកំពុងបង្កើតសមត្ថភាពវាយប្រហារដែនសមុទ្រអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ រួមមាន នាវាចរណ៍ និងកាំជ្រួចផ្លោង យន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក នាវាវាយប្រហារខ្នាតតូច នាវាមុជទឹក នាវាគ្មានមនុស្សបើក និងយានក្រោមទឹក និងកាំជ្រួច/ដ្រូន។

ប៉ុន្តែទោះបីជាមានការគំរាមកំហែងម្តងហើយម្តងទៀតក្នុងអតីតកាល រួមទាំងក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាមនាវាដឹកប្រេងអ៊ីរ៉ង់ និងអ៊ីរ៉ាក់ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1980 ក៏ដោយ ក៏អ៊ីរ៉ង់មិនដែលបិទច្រកសមុទ្រទាំងស្រុងនោះទេ។ ការបិទច្រកសមុទ្រនឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អ៊ីរ៉ង់ខ្លួនឯង និងសម្ព័ន្ធមិត្តផងដែរ ដោយសារវាពឹងផ្អែកលើច្រកសមុទ្រសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន។ សកម្មភាពបែបនេះក៏នឹងធ្វើឱ្យអ៊ីរ៉ង់ ឃ្លាតឆ្ងាយពីប្រទេសជិតខាង ដូចជា អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និងធ្វើឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្តសំខាន់មួយ គឺចិន ខកចិត្ត ដោយសារចិត្តជាអ្នកទិញប្រេងដ៏សំខាន់របស់អ៊ីរ៉ង់ ហើយមិនចង់ឱ្យលំហូរប្រេងត្រូវបានរំខាន ឬតម្លៃកើនឡើង។

លើសពីនេះ ភាពស្របច្បាប់នៃការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធាដើម្បីការពារការដឹកជញ្ជូនដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវបានចោទសួរ។ ច្បាប់អន្តរជាតិនៅតែមានភាពស្រពិចស្រពិលថា តើការវាយប្រហារលើនាវាពាណិជ្ជកម្មតែមួយបង្កើតជាការវាយប្រហារប្រដាប់អាវុធដែលមានសិទ្ធិការពារខ្លួនឬអត់។ ការ​រឹបអូសនាវា​ ទោះបី​ជា​ខុសច្បាប់​ក៏ដោយ ក៏​មិនមែន​ជា​ការ​វាយប្រហារ​ប្រដាប់អាវុធ​ដែរ​។

មានតែប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និងអារ៉ាប់រួមប៉ុណ្ណោះ ដែលមានបំពង់បង្ហូរប្រេងដែលអាចឆ្លងកាត់ច្រកសមុទ្រ Hormuz (បំពង់បង្ហូរប្រេង East-West Pipeline របស់អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និង Fujairah Pipeline របស់ អារ៉ាប់រួម) ប៉ុន្តែសមត្ថភាពរួមគ្នារបស់ពួកគេ (ប្រហែល 2.6-4.2 លាន បារ៉ែលក្នុងមួយថ្ងៃ) គឺជាប្រភាគនៃបរិមាណប្រេងភាគតិច បើប្រៀបធៀបជាមួយបរិមាណប្រេងធម្មតាឆ្លងកាត់ច្រកហូមុស (20 លានបារ៉េល/ថ្ងៃ) មានន័យថា មិនមានផ្លូវដទៃសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនភាគច្រើន ។

ប្រទេសអាស៊ី (ចិន ឥណ្ឌា ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង ប៉ាគីស្ថាន) នឹងរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុតដោយសារតែការពឹងផ្អែកខ្លាំងលើប្រេង និងឧស្ម័ន LNG ពីឈូងសមុទ្រពែរ្ស។ ឥណ្ឌា​នឹង​ទទួល​រង​ផល​ប៉ះ​ពាល់​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដោយ​ការ​ប្រែប្រួល​តម្លៃ ។ ចំណែកអឺរ៉ុបក៏​ពឹង​ផ្អែក​ខ្លាំង​លើ LNG ពី​កាតាដែរ។ ស្ថានការណ៍នៅសមុទ្រក្រហមដែលបង្កឡើងដោយការវាយប្រហាររបស់ពួកហ៊ូទី បង្ហាញថា សូម្បីតែការគំរាមកំហែងមានកម្រិតចំពោះនាវាស៊ីវិលក៏អាចមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដែរ ។

ការឆ្លើយតបពីអន្តរជាតិ ប្រសិនបើ «ច្រកសមុទ្រ Hormuz ត្រូវបានបិទ» សហរដ្ឋអាមេរិកមានកងនាវាចរណ៍ទី 5 របស់ខ្លួនដែលមានមូលដ្ឋាននៅបារ៉ែន ហើយអាចឆ្លើយតបបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការស្ដារការរុករកប្រកបដោយសុវត្ថិភាពក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការវាយប្រហារអាចចំណាយពេលច្រើនសប្តាហ៍ ឬច្រើនខែ ហើយត្រូវការធនធានដ៏ធំសម្បើម។ ការបិទច្រកសមុទ្រនឹងបង្ខំឱ្យរដ្ឋឈូងសមុទ្រចាត់វិធានការ ឬគាំទ្រការអន្តរាគមន៍ ដោយសារផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចលើប្រទេសដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើប្រេង និងឧស្ម័ន។ អាមេរិក​បាន​ព្រមាន​អ៊ីរ៉ង់​រួច​ហើយ​ថា ​រាល់​ការ​វាយ​ប្រហារ​លើ​កម្លាំង​បរទេស​ដែល​គាំទ្រ​អ៊ីស្រាអែល​នឹង​ត្រូវ​ឆ្លើយតប​នឹង​ការ​សងសឹក។

សរុបមក ការបិទច្រកសមុទ្រ Hormuz របស់អ៊ីរ៉ង់ នឹងមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។ ទោះបីជាមានភាពមិនច្បាស់លាស់អំពីសមត្ថភាព និងឆន្ទៈរបស់អ៊ីរ៉ង់ក្នុងការធ្វើដូច្នេះក៏ដោយ វានៅតែជាស្ថានការណ៍គួរឱ្យព្រួយបារម្ភដែលអាចមានផលប៉ះពាល់ជាសកល ៕

អរគុណ : The Jerusalem Post, NDTV World, Reuters,